AKDAMİK VE DAVRANIŞ SORUNLARI
ÖZEL GERKSİNİMLİ BİREYLERDE SIKLIKLA GÖRÜLEN AKDAMİK VE DAVRANIŞ SORUNLARI
Duygu Ve Davranış Bozukluğu Nedir?
Bir bireyin duygusal ve davranışsal bozukluklarını "anormallik veya niceliksel veya niteliksel sapma, kişiye veya bakıcılara sıkıntı ve gelişimsel engelliliğin kendisinden kaynaklananların ötesinde uyumsal işlevsellikte bozulma" olarak nitelendirilmektedir (Einfeld ve Tonge, 1995). Genel olarak, sorunlu davranışlar genellikle iki ana boyutta ayırt edilir: sorunlu davranışları dışsallaştırma ve içselleştirme. Dışsallaştırma davranışları, örneğin, aşırı aktif, dürtüsel ve saldırgan davranışları içerir. Bu davranışlar, diğer insanlar veya nesneler gibi bireyin çevresi üzerinde rahatsız edici bir etkiye sahiptir. Buna karşın içselleştirme davranışları, depresif, endişeli semptomlar veya sosyal geri çekilme ile karakterize edilir ve ilgili birey için rahatsız edici olarak kabul edilir (Achenbach ve Edelbrock, 1978).
Yaşına uygun olmayan, sosyal ve kültürel normlardan farklı duygusal tepki ve davranışlar göstermesi nedeniyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine gereksinim duyan birey olarak tanımlanan duygu ve davranış bozukluğu olan çocuklar ve gençler; sosyal çevrelerinde uyumsuz davranış problemleri ile tanımlanırlar. "Sorunlu davranış" terimine literatür de ek olarak ( Tassé ve Lecavalier, 2000 ), "zorlayıcı davranış" veya "duygusal ve davranışsal sorunlar" gibi başka terimleri de tanımlanmaktadır (Emerson ve diğerleri, 2001) Öğrenciler genellikle kendine zarar verme, hiperaktivite, saldırganlık, basmakalıp düşünceler, kaygı veya dürtüsellik gibi yüksek düzeyde sorunu davrnışlar sergilerle (Dykens, 2000). İstatiksel raporlar sorunlu davranışların genel nüfus popülasyonuna göre özel gereksinimli bireylerde üç kat daha sık meydana geldiğini göstermektedir (Dekker ve diğerleri, 2002). Uzun süreli ve yüksek stre oranlarına verilen tepki genellikle tükenmişliğin önemli bir yönü olarak duygusal tükenme duygularını üretebilir (Wisniewski ve Gargiulu, 1997). Araştırmalar, öğretmen tarafından derecelendirilen öğrenci istenmeyen davranışlarının öğretmen tükenmesi ve işten ayrılma niyeti ile bağlantılı olduğunu göstermektedir (Hastings ve Brown, 2002). Öğretmen kendi stres düzeyinden kaynaklanan nedenlerden dolayı bir öğrencinin öğrenme ve öğretim hedeflerinden saptığını geç algılayabilir. Bu nedenle davranışı düzenlemeye daha çok zaman ve çaba gerekir. Deneyime yol açabilecek hoş olmayan duyguların yoğunluğu da çok yüksek olur (Chang, 2013). Öğrencilerin problem davranışları ile öğretmenlerin stresleri ve tükenmişlikleri arasında ilişki bulunmaktadır.
Özel Gereksinimli Bireylerde Sıklıkla Görülen Davranış Sorunları:
Ø Özel gereksinim ile tanımlanan duygu ve davranış bozukluğu olan bireyler ; sıklıkla çevrelerine karşı saldırgan, dürtüsel, yıkıcı, rahatsız edici, karşı gelen davranışlar gösterirler.
Ø Sınıf ortamlarında sıklıkla görülen antisosyal davranışlar;
Ø Yerinde oturmama, sınıfta dolaşma, arkadaşlarını rahatsız etme, vurma ya da dövüşme,
Ø Öğretmeni umursamama, sürekli olarak şikâyette bulunma,
Ø Çalma, eşyalara zarar verme, söz dinlememe, tartışma ve karşılık verme, gerçekleri çarpıtma, öfke nöbetleri,
Ø Verilen görevleri tamamlamamak
Ø Sıklıkla düş kurarlar.
Ø Bazılarının nedensiz korkuları vardır.
Ø Sıklıkla hastalıklardan ve ağrılardan şikâyetçi olurlar.
Ø Mutsuzdurlar.
Ø Ağır veya birden fazla engeli olan kişiler, engelin bileşimine ve ciddiyetine ve kişinin yaşına bağlı olarak çok çeşitli özellikler sergileyebilir.
Ø Sınırlı konuşma veya iletişim;
Ø Temel fiziksel hareketlilikte zorluk;
Ø Kullanmama yoluyla becerileri unutma eğilimi;
Ø Becerileri bir durumdan diğerine genellemede sorun,
Ø Temel yaşam etkinliklerinde (örneğin ev içi, boş zaman, topluluk kullanımı, mesleki) desteğe ihtiyaç duyma.
Davranış Problemlerini Ele Alma Ve Önleme Okulun Sorumluluğu:
Etkili akademik bireyselleştirilmiş hedef ve hizmetlerin hayal kırıklığı ve davranış sorunlarını azalttığına dair bilimsel kanıtlar vardır. Disiplin kurallarını gözden geçirmek ve öğrencinin okuldaki davranış kural kalıplarının kodunu anlaması ve öğrenmeye elverişli uygun sınıf ve okul davranışlarını tutarlı bir şekilde göstermesi için hangi özel yardım ve talimata ihtiyaç duyabileceğini belirlemek.
Öğrencinin özel gereksinimi ile ilgili olabilecek zorlukları belirlemeli, ele almalı ve bu tür ihlallerin meydana gelme olasılığını azaltacak planlar oluşturmalıdır. Bir müdahale planı gerektiren davranışlar için uyarlamalar, telafiler sağlamayı planlamalıdır. Engelliliğin karmaşıklığı nedeniyle değişmeden kalabilecek davranışların nasıl ele alınacağını belirlemelidir.
Okuma hedefleri veya genel müfredatın diğer unsurları gibi davranışsal hedefler öğretmen tutumlarına dahil edilmeli ve ayrı bir belge veya plan olarak geliştirilmemelidir. Farklı "davranış planları" da önyargıya neden olabilir bu konuda gerekli özen gösterilmelidir.
Davranış Problemlerini Ele Alma Ve Önleme Ebeveyn Katılımı:
Ebeveynler, olumlu davranışsal müdahaleler için etkili stratejiler ve hedefler bulma konusunda okula yardımcı olabilir. Okulda sorunlu olarak görülen davranış/disiplin kodunda hangi istisnaların gerekli olduğu belirlenmelidir. Davranışsal zorlukları azaltmak için aşamalı olarak ele almak üzere tasarlanan davranışsal hedefleri belirlemeye aile katılımı gerekir. Akademik hedeflerde olduğu gibi davranışsal hedefler de ölçülebilir olmalı, gözden geçirilmeli ve gerektiğinde değiştirilmelidir.
Diğer amaçlar, hizmetler ve müdahalelerde olduğu gibi özel gereksinimli birey ve ailesi veya vekili, disiplin kuralından ve bu kuralın her bir bileşenini ihlal etmenin sonuçlarından haberdar olmalıdır.
Kemal Yurtbilir Özel Eğitim Meslek Lisesi Psikolij Danışma Ve Rehberlik Servisi Dr. Berfin URAL tarafından hazırlanmıştır.
Kaynaklar:
Achenbach, T. M., and Edelbrock, C. S. (1978). The classification of child psychopathology: a review and analysis of empirical efforts. Psychol. Bull. 85, 1275–1301. doi: 10.1037/0033-2909.85.6.1275
Chang, M.-L. (2013). Toward a theoretical model to understand teacher emotions and teacher burnout in the context of student misbehavior: appraisal, regulation and coping. Motiv. Emot. 37, 799–817. doi: 10.1007/s11031-012-9335-0
Dekker, M. C., Koot, H. M., van der Ende, J., and Verhulst, F. C. (2002). Emotional and behavioral problems in children and adolescents with and without intellectual disability. J. Child Psychol. Psychiatry 43, 1087–1098. doi: 10.1111/1469-7610.00235
Dykens, E. M. (2000). Annotation: psychopathology in children with intellectual disability. J. Child Psychol. Psychiatry 41, 407–417. doi: 10.1111/1469-7610.00626
Einfeld, S. L., and Tonge, B. J. (1995). The Developmental behavior checklist: the development and validation of an instrument to assess behavioral and emotional disturbance in children and adolescents with mental retardation. J. Autism Dev. Disord. 25, 81–104. doi: 10.1007/BF02178498
Emerson, E., Kiernan, C., Alborz, A., Reeves, D., Mason, H., Swarbrick, R., et al. (2001). The prevalence of challenging behaviors: a total population study. Res. Dev. Disabil. 22, 77–93. doi: 10.1016/S0891-4222(00)00061-5
Hastings, R. P., and Brown, T. (2002). Coping strategies and the impact of challenging behaviors on special educators' burnout. Ment. Retard. 40, 148–156. doi: 10.1352/0047-6765(2002)0402.0.CO;2
Tassé, M. J., and Lecavalier, L. (2000). Comparing parent and teacher ratings of social competence and problem behaviors. Am. J. Ment. Retard. 105, 252–259. doi: 10.1352/0895-8017(2000)1052.0.CO
Wisniewski, L., and Gargiulo, R. M. (1997). Occupational stress and burnout among special educators: a review of the literature. J. Spec. Educ. 31, 325–346. doi: 10.1177/002246699703100303